آیه 105 سوره مائده
| <<104 | آیه 105 سوره مائده | 106>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
ای اهل ایمان، شما (ایمان) خود را محکم نگاه دارید، که اگر همه عالم گمراه شوند و شما به راه هدایت باشید زیانی از آنها به شما نرسد. بازگشت همه شما به سوی خداست و همه شما را به آنچه کردید آگاه می‌سازد.
ای اهل ایمان! مراقبِ [ایمان و ارزش های معنویِ] خود باشید؛ اگر شما هدایت یافتید، گمراهی کسی که گمراه شده به شما زیانی نمی رساند. بازگشت همه شما به سوی خداست؛ پس شما را از آنچه انجام می دادید، آگاه خواهد کرد.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به خودتان بپردازيد. هر گاه شما هدايت يافتيد، آن كس كه گمراه شده است به شما زيانى نمى‌رساند. بازگشت همه شما به سوى خداست. پس شما را از آنچه انجام مى‌داديد، آگاه خواهد كرد.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به خود پردازيد. اگر شما هدايت يافته‌ايد، آنان كه گمراه مانده‌اند به شما زيانى نرسانند. بازگشت همه شما نزد خداست، تا شما را به آن كارها كه مى‌كرده‌ايد آگاه گرداند.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مراقب خود باشید! اگر شما هدایت یافته‌اید، گمراهی کسانی که گمراه شده‌اند، به شما زیانی نمی‌رساند. بازگشت همه شما به سوی خداست؛ و شما را از آنچه عمل می‌کردید، آگاه می‌سازد.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«عَلَیْکُمْ أَنفُسَکُمْ»: خویشتن را بپائید. مراقب خود باشید. (عَلَیْکُمْ) اسم‌الفعل است و (أَنفُسَکُمْ) مفعولٌ‌به است. جمله به صورت اغراء به کار رفته است و تقدیر چنین است: إِلْزَمُوا أَنفُسَکُمْ وَ احْفَظُوها مِن مُّلابَسَةِ الْمَعَاصِی وَ الإِصْرَارِ عَلَی الذُّنُوبِ. یادآوری این نکته لازم است که مراد آیه می‌تواند این باشد که: ای جماعت مؤمنان! اگر عالمان، جاهلان را راهنمائی کنند و مسلمانان فریضه امر به معروف و نهی از منکر را در میان خود فراموش نکنند، کفر کافران و گمراهی گمراهان زیان و ضرری بدیشان نمی‌رساند و ...
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است.
شأن نزول:
اين آيه درباره كسانى نازل گرديده كه امر به معروف و نهى از منكر نمايند ولى كسى از آنها گوش نكند. عبدالله بن عمر گويد: شأن و نزول اين آيه درباره كسانى است كه بعد از ما بيايند و بعد از دوران ما به امر به معروف و نهی از منکر پردازند. از امام صادق عليه‌السلام روايت شده كه اين آيه درباره تقیه نازل گرديده است.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «105»
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! بر شما باد (حفظ) خودتان. چون شما هدايت يافتيد، آن كه گمراه شد زيانى به شما نمى‌رساند. بازگشت همه‌ى شما به سوى خداست، و او شمارا به آنچه مى‌كرديد، آگاه مى‌سازد.
نکته ها
بعضى اين آيه را دستاويز قرار داده و مى‌گويند: وظيفه‌ى هر كس تنها حفظ خود است، و ما
جلد 2 - صفحه 385
مسئول گناه ديگران و امر و نهى آنان نيستيم!
در پاسخ آنان مى‌گوييم: با وجود آيات و روايات متعدّدى كه همه نشان از وجوب امر به معروف و نهى از منكر دارد، بايد گفت: مراد اين آيه رها كردن اين دو وظيفه نيست، بلكه مراد آن است كه اگر امر و نهى صورت گرفت، ولى اثر نكرد شما ديگر وظيفه‌اى جز حفظ خود نداريد. «1» علاوه بر آنكه حفظ جامعه از گناه به وسيله‌ى امر به معروف و نهى از منكر، يكى از مصاديق «حفظ خويشتن» است.
پیام ها
1- در راه حقّ، از تنهايى نترسيم. «عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ»
2- اگر حريف ديگران نمى‌شويم، حريف نفس خود باشيم. عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ ...
3- انحراف جامعه، مجوز گناه كردن افراد نيست. عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ ...
4- در قيامت، هر كس مسئول كار خويش است. «عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ»
5- در پى كشف و افشاى عيوب ديگران نباشيم. «2» «عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ»
6- اهل ايمان بر رفتار و كردار نارواى گمراهان و عقائد باطل آنان مؤاخذه نخواهند شد. «عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ»
7- در راه نجات ديگران، خودتان غرق نشويد. «عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ»
8- چنان بايد تربيت شويم كه فساد محيط وجامعه در ما تأثير نگذارد. «لا يَضُرُّكُمْ»
9- روحيّه‌ى خود را به خاطر انحراف ديگران از دست ندهيم. «عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ»
10- گرچه منحرفان در كمين هستند، امّا راه مصونيّت يافتن، هدايت پذيرى است. «لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ»
«1». اين مضمون را در حديثى از پيامبر صلى الله عليه و آله نيز مى‌خوانيم. تفسير نورالثقلين.
«2». تفسير نورالثقلين.
جلد 2 - صفحه 386
11- ايمان به معاد، عامل خودسازى است. «إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ»
12- پيروى از نياكان و تقليد كوركورانه از ديگران، در قيامت نجات‌بخش انسان نيست، بلكه هر كس بايد پاسخگوى راه و عمل خويش باشد. عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ ... فَيُنَبِّئُكُمْ
13- رفتار و كردار انسان در دنيا، فرجام او را در قيامت روشن مى‌كند. «فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (105)
شأن نزول- ابن عباس گويد: پيغمبر صلى اللّه عليه و آله نامه‌اى نوشت به منذر كه اهل نجران بود تا ايشان را به اسلام دعوت، اگر قبول ننمايند جزيه بگيرد.
منذر نامه رسول را بر عرب و ساير جحودان خواند. گفتند: جزيه قبول كنيم و ايمان
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 193
نياوريم. منذر واقعه را خدمت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله عرض. حضرت نامه‌اى ارسال كه از عرب جزيه قبول نكن مگر اسلام يا شمشير؛ و ديگران، اسلام يا جزيه. منذرنامه را اعلام كرد. عرب، ايمان و اهل كتاب، جزيه قبول كردند.
منافقان زبان طعنه گشودند و گفتند: عجيب است از رسول، مى‌گويد خدا امر نموده جنگ كن تا «لا اله الّا اللّه» گويند؛ با وجود بر اين، از گبران و جحودان جزيه مى‌گيرد و عرب را بر اسلام اكراه مى‌كند. آيه شريفه نازل شد:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ: بر شما باد كه محافظت نفس خود كنيد و ملتزم اصلاح آن بوده باشيد لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَ: ضرر نرساند شما را كسى كه گمراه است، يعنى ضلال او شما را ضررى نرساند إِذَا اهْتَدَيْتُمْ: چون قبول كنيد هدايت را و در آن ثابت باشيد، و از جمله اهتدى آنكه انكار منكر نمائيد بر حسب طاقت. چنانچه فرمود رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله: من يرى منكرا و استطاع ان يغيّره فليغيّره بيده و ان لم يستطع فبلسانه و ان لم يستطع فبقلبه. «1» هر كس منكرى را ببيند و تواند تغيير دهد، پس بايد آن را تغيير دهد به دست. و اگر نتواند پس به زبان، و اگر نتواند پس به قلب.
بنابر اين مهتدى دست از نهى باز ندارد، و نگويد: ضلال ديگرى مرا ضرر نرساند. إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً: به سوى ثواب و عقاب حضرت ذو الجلال است بازگشت شما تماما از مطيع و عاصى فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ: پس آگاه سازد شما را به جزاى آنچه بجا آورديد. اين متضمن وعد و وعيد است هر دو دسته را، و تنبيه بر آنكه هيچكس را به گناه غير مؤاخذه نكنند اگر سبب نباشد.
تتمه- ابن عباس گويد: اين آيه تأكيدترين آيات است در وجوب امر به معروف و نهى از منكر، چه خداوند مؤمنان را خطاب فرموده «عليكم انفسكم اى عليكم اهل دينكم» پس معنى آنكه اهل دين خود را از ناشايست منع كنيد و به
«1» مستدرك الوسايل، جلد 2، كتاب الامر بالمعروف و النّهى عن المنكر، باب سوّم، صفحه 361، حديث 7- وسايل الشيعه، جلد 11، كتاب الامر بالمعروف، باب سوّم، حديث 12 (هر دو حديث با حديث فوق الذكر تفاوت كمى دارند)
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 194
طاعت و عبادت امر نمائيد، كه كفّار در اين باب ضررى به شما نتوانند رسانيد. «1» و مؤيد اين است كه حضرت رسول در تفسير اين آيه فرمود «2»: بايد نهى از منكر را فرو مگذاريد مگر وقتى كه مردمان بر فعل قبيح خود مستبد و معجب و خوشحال باشند؛ چنين وقت هر يك حصه خود نگهداريد و در تزكيه نفس خود كوشيد و عوام را به كار خود واگذاريد. زود باشد بعد از شما زمانى و روزگارى پيدا شود كه ايام صبر باشد، و هر كس در آن ايام به طاعت خداى تعالى مشغول باشد ضلالت ديگران او را ضرر نرساند، بلكه گمراهى او سبب هلاكت خودش باشد.
و هر كه در آن ايام به مثل شما عمل كند يك طاعت او، برابر پنجاه طاعت شما باشد، و هر مرد از ايشان درجه پنجاه مرد دارد، گفتند: يا رسول اللّه، چگونه در طاعت مثل هم باشيم و در درجه تفاوت داشته باشيم. فرمود: براى آنكه پيغمبر خدا در ميان شما هست و به فراغت از او، اخذ مسائل حلال و حرام و به آن عمل مى‌نمائيد. و آنها در زمانى باشند كه نه پيغمبرى را ببينند و نه امامى، ايمان به من آورده و به احكام قرآن عمل كنند و به طاعت و عبادت قيام نمايند. پس فرق ميان شما و ايشان بسيار باشد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (105)
ترجمه
اى آنكسانيكه ايمان آورديد بر شما است حفظ نفسهاى شما زيان نميرساند شما را كسى كه گمراه شود چون هدايت يابيد بسوى خدا است بازگشت شما تمامى پس خبر مى‌دهد شما را بآنچه بوديد كه بجا مى‌آورديد.
تفسير
مؤمن چون متخلق باخلاق الهى است و داراى رحمت و عطوفت بر بندگان خدا است وقتى به بيند مردم طريق ضلالت را گرفته‌اند متأثر ميشود و غمناك مى‌گردد لذا خداوند براى تسليت خاطر آنها فرموده بر شما باد كه مواظبت كامل از حال خودتان داشته باشيد و نفوس خودتان را بصلاح وادار نمائيد و از ضلالت حفظ كنيد و در صورتى كه شرائط امر بمعروف و نهى از منكر موجود نباشد متعرض مردم نشويد ضلالت آنها براى شما ضررى ندارد وقتى كه شما بوظيفه خودتان عمل نمائيد و متأسف و متأثر از حال آنها نباشيد خداوند گناه كسى را در نامه عمل ديگرى نمى‌نويسد و در روز بازگشت بخداوند هر كس بر طبق عمل خود از خير و شرّ بثواب و عقاب خواهد رسيد در مجمع از پيغمبر (ص) نقل نموده كه در جواب سؤال شخصى از اين آيه فرمود كه يكديگر را امر بمعروف و نهى از منكر كنيد ولى وقتى ديدى مردم دينى را اختيار نمودند و دعوت باطلى را اطاعت كردند و هواى نفس را متابعت نمودند و هر كس برأى خود خورسند گرديد پس وظيفه تو آنستكه كاملا مواظبت از نفس خود داشته باشى و مردم را بگذارى بحال خودشان هر چه مى‌خواهند بكنند.
جلد 2 صفحه 282
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيكُم أَنفُسَكُم لا يَضُرُّكُم مَن ضَلَّ إِذَا اهتَدَيتُم إِلَي اللّهِ مَرجِعُكُم جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُم بِما كُنتُم تَعمَلُونَ (105)
اي كساني که ايمان آورده‌ايد بر شما است که خود را نگاه داري كنيد از ضلالت بشما ضرر نميزند آنكه گمراه شده زماني که شما هدايت شديد شما بعمل خود مثاب خواهيد شد و آنها بضلالت خود معاقب خواهند بود پس آگاه ميكنند و خبر ميدهند شما را بآنچه بوديد عمل مي‌كرديد.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اي كساني که ايمان آورده‌ايد خطاب بمؤمنين شايد بر اينکه جهت باشد که غير المؤمن چون اصلا ايمان ندارد و مخلّد در عذاب است حفظ خود نتيجه بر او ندارد.
عَلَيكُم أَنفُسَكُم بايد خود را حفظ كرد و نجات از عذاب الهي و نيل بسعادت بهشت و قرب بمقام ربوبي پيدا كرد بر فرض تمام اهل دنيا كافر شوند شما يك نفر بايد ايمان خود را نگاه دارد و فرائض الهيه را بجا آورد و معصيت نكند البته هدايت و ارشاد و امر بمعروف و نهي از منكر تا حدّ خود که احتمال تأثير ميدهد بايد نمود اينکه هم وظيفه شخصي است تأثيرش بر شما نيست حجة بايد تمام باشد لِيَهلِك‌َ مَن
جلد 6 - صفحه 486
هَلَك‌َ عَن بَيِّنَةٍ وَ يَحيي مَن حَي‌َّ عَن بَيِّنَةٍ انفال آيه 42.
لا يَضُرُّكُم مَن ضَلَّ اشخاص گمراه خود در ضلالت و گمراهي افتاده (بگذار تا بميرد در عين خود پرستي) ابدا از گمراهي اهل ضلال ضرري بدين شما و بمقام و رتبه شما و سعادت و نجات شما وارد نميشود.
إِذَا اهتَدَيتُم اينکه حرف غلط است که ميگويند بايد نان را به نرخ روز خورد يا ديگران كردند ما هم كرديم يا بگويند: خواهي نشوي رسوا همرنگ جماعت شو، و امثال اينکه مزخرفات بسيار شنيده ميشود که ميگويند امروز بدون تقلّب و دروغ كار پيش نميرود شما مواظب خود باشيد إِلَي اللّهِ مَرجِعُكُم جَمِيعاً فرداي قيامت هر که مسئول عمل خود است لا يَسئَل‌ُ حَمِيم‌ٌ حَمِيماً معارج آيه 10.
بقول حافظ: تو برو خود را باش که گناه دگري بر تو نخواهند نوشت.
فَيُنَبِّئُكُم بِما كُنتُم تَعمَلُونَ هر كس نسبت بعمل خود بلي احكام اسلام دو قسم است انفرادي مثل نماز، روزه، خمس، زكاة و امثال اينها و اجتماعي مثل هدايت، ارشاد و دلالت، موعظه، نصيحت، امر بمعروف، نهي از منكر بايد اينکه وظائف را عمل كرد اگر تأثير كرد آنها نتيجه مي‌برند و اگر نكرد خود گرفتار مي‌شوند.
487
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 105)
هر کس مسؤول کار خویش است
در آیه قبل سخن از تقلید کورکورانه مردم عصر جاهلیت از نیاکان گمراه، به میان آمد و قرآن به آنها صریحا اخطار کرد که چنین تقلیدی، با عقل و منطق سازگار نیست، به دنبال این موضوع طبعا این سؤال در ذهن آنها می آمد که اگر ما حسابمان را از نیاکانمان در اینگونه مسائل جدا کنیم، پس سرنوشت آنها چه خواهد شد، به علاوه اگر ما دست از چنان تقلیدی برداریم سرنوشت بسیاری مردم که تحت تأثیر چنین تقالیدی هستند، چه می شود، آیه شریفه در پاسخ این گونه سؤالات می گوید: «ای کسانی که ایمان آورده اید شما مسؤول خویشتنید، اگر شما هدایت یافتید گمراهی دیگران (اعم از نیاکان و یا دوستان و بستگان هم عصر شما) لطمهای به شما نخواهد زد» (یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیکم أَنفُسَکم لا یضُرُّکم مَن ضَلَّ إِذَا اهتَدَیتُم).
سپس اشاره به موضوع رستاخیز و حساب و رسیدگی به اعمال هر کس کرده، می گوید: «بازگشت همه شما به سوی خداست، و به حساب هر یک از شما جداگانه رسیدگی می کند، و شما را از آنچه انجام می دادید آگاه می سازد» (إِلَی اللّهِ مَرجِعُکم جَمِیعاً فَینَبِّئُکم بِما کنتُم تَعمَلُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
آرشیو عکس و تصویر
طرح از موسسه اهل بیت علیهم السلام (دانلود کیفیت بالا - سایر عکس نوشته های این موسسه)
